♦ УШTE HEKOЛKУ ПOБEДHИЧKИ ПOPA3И

Во минатонеделната колумна насловена „Победнички порази“ пишував за неколку битки кои подоцна оние што биле во нив поразени ги толкувале како морални победи, без од нив да се обидат да извлечат корисна поука, и тоа не само тие, туку од тие порази ништо не научиле и други цивилизации и лидери кои слушнале за нив. Во денешната колумна, која е продолжение на онаа од пред седум дена, еве и за неколку други победнички порази.

1. Аламо и Вуковар, намерно жртвувани: знаете ли што имаат заедничко Косово и Тексас? Освен што жителите и на двата региона имаат голема љубов кон употребата на лично воооружување и што баш затоа се синоними за каубојско т.е. криминално однесување, и начинот на кој Косово станало доминантно албанско а Тексас доминантно американски се многу слични.

Имено, како што САД се ширела кон запад и како што на оригиналните 13 држави постепено се додавале нови држави со консолидацијата на новонаселените територии, постепено стасале американските колонисти и ранчери и до дивата територија на Тексас кој во тоа време, според сите меѓународни договори бил во состав на Мексико. Арно ама, во Тексас не живееле многу Мексиканци, оти бил прилично негостољубива територија па од таквите чисто економски причини бил сосема запоставен од страна на мексиканската влада, што пак им овозможило на американските доселеници безгрижно да се населуваат на неговата територија.

Земјата што Мексиканците не ја сакале, очигледно Американците ја сметале за употреблива и постепено нивниот број толку многу нараснал, што владата на Мексико почнала да се обидува и да им наплаќа даноци иако ништо не одвојувала за развојот на тој регион, ниту за градба на патишта, мостови или училишта, а ниту пак праќала трупи да ги бранат колонистите од нападите на домородните индијански племиња. Гледајќи дека Мексико сака само да зема од нив а ништо да не им дава, Тексашаните се кренале на револуција и брзо ги протерале мексиканските војници што пристигнале таму да ги соберат даноците и да го одржуваат аворитетот на мексиканската влада.

Како свој команден центар бунтовниците ја одбрале зградата на една напуштена католичка мисија (комбинација на манастир и фарма) која се викала Аламо, и токму таму биле нападнати тие од страна на голема мексиканска казнена експедиција испратена да го задуши нивниот бунт.

И покрај очајничките молби на бунтовниците испратени до другите Тексашани да дојдат на помош за да го одбијат нападот, скоро никој не се одзвал и така предадени и оставени на цедило Американците биле скоро до последен човек испоубиени при продорот на мексиканските војници во Аламо.

Откако се случило ова, скоро сите американски доселеници во Тексас побегнале зад границата во САД и на сите страни ја рашириле веста за масакрот кај Аламо и така брзо го придобиле јавното мислење и не само што им биле дадени многу оружје и пари од донатори, туку и голем број на американски доброволци се пријавиле за инвазијата за конечно протерување на Мексиканците од Тексас. Во една крвава битка, мексиканските сили биле практично збришани од надмоќната тексашко-американска доброволечка војска, по што Мексико му дал независност на Тексас. За прв претседател бил избран херојот од востанието, Сем Хјустон, по кого и денеска најголемиот град во Тексас го добил името. Бидејќи немало никаква разлика во културата и јазикот и правниот систем кај Тексашаните и жителите на САД, по неколку години самостојност Република Тексас се припоила кон Соединетите Американски Држави.

Споредете го тоа со текот на настаните на Косово, и обидете се да најдете паралела меѓу падот на Аламо и масакрот кај Рачак во 1999та со кој војната за независност на Косово го привлече вниманието на меѓународната зедница.

Битно е да се нагласи тука дека кога бранителите на Аламо побарале помош – никој не им дошол и биле оставени на цедило. Но нивната жртва, нивниот херојски пораз подоцна бил вешто употребен во пропагандни цели, со помош на паролата „Сетете се на Аламо!“ со која биле повикани илјадници Американци да се приклучат како доброволци во тексашката ослободителна армија.

Нешто слично на Аламо му се случи и на градот Вуковар во почетокот на хрватската војна за осамостојување од СФРЈ. Имено, многу хрватски патриоти буквално преку ноќ се најдоа блокирани во градот откако во околните села српското население поддржано од паравоени формации дојдени од Србија прогласи отцепување од Хрватска и припојување на регионот кон Србија.

Хрватите се бореа доста долго за одбрана на Вуковар и успеаја да го одржат некое време во хрватски раце, но од Загреб не им беше праќана скоро никаква помош или засилување, па на крајот мораа да капитулираат.  Дури неколку години по војната, командантот на одбраната на градот, Миле Дедаковиќ, јавно обелодени дека самиот хрватски претседател му рекол во еден муабет дека намерно го оставил Вуковар да падне во српски раце со цел така да се крене моралот на хрватскиот народ со создавање на жед за одмазда, како и за да се стекнат симпатиите на меѓународната заедница и така да се олесни увозот на оружје за хрватските сили.

Од примерите со намерното жртвување на востаниците кај Аламо (од страна на лидерите на тексашкото востаничко движење со цел да се стекнат со симпатии во САД) и на хрватските бранители на Вуковар (од страна на владата во Загреб) се покажува дека понекогаш поразите не само што може да се предвидат туку и дека се посакувани од страна на самите врховни команданти за да се остварат повисоки политички цели. Колку ли само ќе биле спремни борците на теренот да се борат до смрт, ако знаеле дека се намерно жртвувани од страна на нивните лидери – е големо прашање.

Од друга стрна, нашите Солунски атентатори, барем како што ни кажува официјалната историографија, ги извеле нивните бомбашки напади токму со цел да се жртвуваат херојски и така да го привлечат вниманието на меѓународната заедница кон страдањето на македонскиот народ под турско ропство. Така да, можеби и не треба да ги жалиме секогаш луѓето што биле жртвувани за повиски цели. Понекогаш, тие самите тоа го бараат.

2. И неуспешната револуција сепак може да биде успешна: како што во Македонија ние го имаме Илинденското востание од 1903ата, така во Ирска си го имаат Велигденското востание од 1916ата година, кое иако како и нашето „празнично востание“ не било успешно, сепак за разлика од кај нас, долгорочно придонело за ослободување на земјата од туѓинското ропство.

Ирските патриоти си умислиле дека додека трае зафатеноста на Британија со војната против Германија, е најдобриот момент да кренат бунт буквално зад грбот на нивниот поробувач, и да ја искористат таа поволна меѓународна ситуација за да ја извојуваат слободата на нивната татковина. Дури, во поглед на снабдување со оружје и муниција, добиле и одредена минијатурна поддршка и до самата Германија, која се надевала преку диверзија во заднината на непријателот, да го намали притисокот врз своите позиции на Западниот фронт.

Како и да е, се чини дека ирските борци за слобода биле некои ептен тешки дилетанти за војување, оти и покрај зафатеноста на британската армија во Првата светска војна, владата во Лондон сепак смогнала сили за да го задуши многу брзо кренатото востание кое и онака не се проширило повеќе од неколку квартови во централен Даблин. Она што сепак го загубиле на фронтот т.е. во уличните борби, борците за независност го добиле на полето на пропагандата.

Додека траело востанието (едвај седум дена) ирската јавност не покажала некои преголеми симпатии кон востаниците, па мнозина Ирци не се одзвале на повикот за општонародна револуција. Но, по сломот на бунтот и по исклучително глупавиот начин на кој британската власт реагирала, со драконски мерки за репресија врз целиот ирски народ, сите се свртеле против Лондон, и само две години подоцна, по завршувањето на Првата светска војна, во Ирска скоро и да немало Ирец кој не бил цврсто определен за независност по секоја цена.

Пак избила војна, позната во историјата како Војната за ирска независност и по борбите во периодот од 1919та до 1921та ирските герилци успеале да ја убедат британската влада дека нема да може никогаш да воспостави ред и контрола врз еден народ кој не ја сака нејзината доминација, и бил постигнат договор да ѝ се даде прво автономија на Ирска, која потоа прераснала во независност.

Северниот дел на островот бил населен со доминантно протестантско население (лојално на Лондон) и затоа тој регион не бил вклучен во рамките на новосоздадената независна ирска држава, но интересно, на знамето на Република Ирска останала „запишана“ надежта за конечно приклучување и на тој регион. Имено, знамето  е составено од три бои: зелена (симол на католичкото население), бела (знак на помирување) и портокалова (бојата на ирските протестанти, која денеска е бојата и на „Портокаловиот ред“ во Северна Ирска).

Интересно е да се нагласи дека откако изгубиле во Велигденското востание, и откако победиле (не со шах-мат туку со пат-позицијата во која ги донеле Британците) во војната за независност, на Ирците како малку да им се видело војувањето, па веднаш по осамостојувањето избила и граѓанска војна меѓу водачите на движењето за независност, во кое победиле умерените сили, кои се залагале за постепено преминување на автономниот статус кон статус на потполна независност, а поразени биле екстремистите, кои барале веднаш прогласување на независност. Слична поделба на општеството имаа и во Косово, со мејнстрим политичарите кои беа умерени и стрпливи во барањата за целосна самостојност наспроти движењето „Самоопределување“ кое беше далеку поекстремно во пристапот.

Слична на ирската неуспешна револуција која сепак довела на долг рок до автономија и независност, била и унгарската револуција од 1848та година која толку многу блиску дошла до работ на успехот што владата во Виена морала да повика и воена помош од Русија за да го задуши тоа востание. Нешто што ги заладило односите меѓу двата народа, кои пак дополнитлено се влошиле и по вториот пат кога Руси задушиле унгарска револуција, онаа од 1956ата година.

Сепак, како најинтересен дел од целата унгарска револуција е што човекот кој учествувал во нејзиното задушување и командувал во еден период и со сите контра-револуционерни трупи, хрватскиот аристократ Јосип Јелачиќ, за Унгарците до ден денешен е еден од најголемите злосторници во нивната историја, но за Хрватите кои добиле многу привилегии поради тоа што останале верни на страната на владата од Виена во текот на револуцијата, истиот тој Јосип Јелачиќ е најголемиот им херој, и неговата коњичка статуа гордо го краси центарот на денешен Загреб.

Но, што станало со Унгарците по револуцијата? Па, по неа, тие едно време биле подложени на жестока репресија, ама само по неколку години сфатиле властите од Виена дека „со сила убавина не бидува“ па тогашната Хабсбуршка монархија ја реформирале уставно и таа станала двојна монархија под името Австро-Унгарија, со тоа што истиот човек ја носел и титулата „цар на Австрија“ и титулата „крал на Унгарија“, ама Унгарците добиле свој парламент со многу поголеми овластувања, со што се задоволиле нивните апетити за суштинска автономија. И така значи, револуцијата од 1848ата иако дирекно била неуспешна, сепак имала некаков позитивен резултат индиректно, на долг рок.

Во недостаток на други херои од тогаш па наваму, лидерите на неуспешната револуција од 1848та Унгарците ги слават како нивни најголеми национални јунаци. Тоа што за нас е Александар Велики за Унгарците буквално е нивниот Атила, а пак тоа што за нас се Илинденците, за нив се хероите од 1848ата.

*

Кога судбината ти дала пораз, барем направи мит од него е можеби генералната поука од сите порази што некој човек, народ, организација или држава може да ги има, и која што мисла е инспирирана од изреката „ако животот ти дава лимон, барем направи си лимонада од него“.

Од многу случаи на неуспешен обид за пуч, итрите политичари извадиле доволно ќар преку пропагандниот ефект за да подоцна се реорганизираат и со нови сили пак да јуришаат и тогаш да ја освојат власта. На пример, „Пучот од пивницата“ од 1923та сигурно ќе бил потполна катастрофа за поразените бунџии ако нивниот млад лидер Хитлер на судењето не го искористел вниманието што го свртел врз себе за да одржи серија блескави говори кои му овозможиле по излегувањето од затвор да стане една од најнадежните ѕвезди на германската екстремистичка сцена, основа врз која ќе ја изгради својата партија со која конечно ќе дојде на власт во 1933ата, пред сѐ искористувајќи ја светската економска криза во своја полза.

Фидел Кастро бил еден од водачите на обидот за пуч во Куба во рамките на „Движењето од 26ти јули“ и по поразот на тој бунт, бил изведен на судење каде наместо да дозволи да биде понижен од неуспехот, тој ја искористил присутноста на кубанските и странските медиуми да одржи брилијантен говор со кој ги стекнал симпатиите на мнозинството Кубанци кои само неколку години потоа ќе го прифатат со драго срце неговиот втор обид за револуција, по чиј успех тој ќе завладее со Куба. Слично искуство имаше и Хуго Чавез кој како армиски офицер прво беше дел од обидот за воен удар во 1992та, кој и покрај неуспехот му помогна на тогаш младиот Чавез да стане медиумска звезда и со неговите пламени говори да им стане миленик на милиони сиромашни Венецуелци кои само седум години подоцна преку избори го доведоа на власт.

Така да, од поразите треба човек, ако веќе не може да ги избегне, барем да извлече некоја корист, главно во облик на поука, или на сожалување и симпатии од околината. Еве, нашите константни срамни порази во фудбал од аматерски репрезентации какви што се Андора или Луксембург, ако ништо друго треба да ни помогнат конечно да престанеме да фрламе пари за спорт во кој никогаш нема да бидеме реална конкуренција на велесилите како Германија, Бразил, Аргентина или Италија, и да ги насочиме ресурсите на развој на други, поперспективни спортови, како ракомет или кошарка.

Од друга страна, можеби никој не може човека да го порази толку колку што самиот може да си ја ускратува победата преку својата страшливост и малодушност. Томас Едисон кога после скоро две илјади експерименти не успеал да најде начин да направи трајна електрична светилка, рекол: „точно е, не најдов сеуште барем еден начин како се прави сијалица, ама барем најдов скоро две илјади начини како не се прави сијалица!“.

Колку пати ние ќе треба да бидеме поразени за да сфатиме дека целата смисла на учењето од грешките е еден ден да почнеме и да победуваме?

.

П.С: Како што гледате, оваа и претходната колумна доколку беа објавени како една, ќе создадеа текст преголем за читање. Затоа и го раздвоив на два дела, на две колумни. Се надевам дека ви се допаднаа, и дека ќе сурфнете и на линковите што ги дадов и кои подетално ќе ве информираат за секој од наведените примери.

Во утрешниот број на неделникот „Фокус“ побарајте ја мојата редовна колумна, а наредниот четврток на блогов очекувајте ја колумната „Ресурси и намери“.

До четврток, поздрав 😉